Ustawa o sygnalistach – kogo i czego dotyczy?

W Dzienniku Ustaw opublikowano podpisaną już przez Prezydenta Ustawę z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów. Ustawa ta wejdzie w życie 25 września 2024 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących zgłoszeń zewnętrznych, które zaczną obowiązywać 25 grudnia 2024 r.

Kim jest sygnalista?

Sygnalistą jest osoba, która ujawnia informacje o naruszeniach prawa uzyskane w kontekście związanym z pracą. Mogą to być pracownicy, osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, przedsiębiorcy, akcjonariusze, wspólnicy, stażyści, wolontariusze, funkcjonariusze oraz żołnierze.

Procedury zgłaszania

Sygnalista może dokonać:

• zgłoszenia wewnętrznego – w ramach podmiotu, którego jest pracownikiem,
• zgłoszenia zewnętrznego – do organu publicznego lub Rzecznika Praw Obywatelskich,
• ujawnienia publicznego – upublicznienie informacji o naruszeniu prawa.

Ochrona sygnalistów

Sygnalistom przysługuje ochrona przed działaniami odwetowymi. Wobec sygnalisty nie można podejmować działań odwetowych ani choćby prób lub gróźb takich działań.

Kogo dotyczy Ustawa o sygnalistach

Obowiązek ustanowienia wewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń dotyczy podmiotów zatrudniających co najmniej 50 osób oraz wszystkich podmiotów sektora finansowego, niezależnie od liczby pracowników. Urzędy gminne i powiatowe liczące mniej niż 10.000 mieszkańców są zwolnione z tego obowiązku, natomiast inne podmioty mogą wdrożyć takie kanały dobrowolnie.

Główne założenia ustawy

1. Warunki ochrony sygnalistów – Regulacja obejmuje osoby zgłaszające lub ujawniające informacje o naruszeniach prawa.
2. Środki ochrony sygnalistów – Ochrona przed działaniami odwetowymi.
3. Procedury wewnętrzne – Zasady zgłaszania naruszeń i podejmowania działań następczych.
4. Zgłoszenia organom publicznym – Zasady zgłaszania naruszeń odpowiednim organom.
5. Zadania organów publicznych – Obowiązki związane z przyjmowaniem i reagowaniem na zgłoszenia.
6. Ujawnienie publiczne – Zasady ujawniania informacji o naruszeniach.
7. Rola Rzecznika Praw Obywatelskich – Zadania związane ze zgłaszaniem naruszeń.

Zgłoszenie naruszenia prawa

Naruszenie prawa to działanie lub zaniechanie sprzeczne z prawem, obejmujące m.in.:

• korupcję,
• zamówienia publiczne,
• usługi, produkty i rynki finansowe,
• przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
• bezpieczeństwo żywności i zdrowia publicznego,
• bezpieczeństwo produktów i transportu,
• ochronę konsumentów i prywatności danych,
• konstytucyjne wolności i prawa człowieka,
• ochronę środowiska,
• bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych,
• interesy finansowe Skarbu Państwa oraz UE.

Wyłączenia ustawy

Ustawa nie obejmuje informacji objętych tajemnicą zawodową (medyczną, prawniczą), tajemnicą narady sędziowskiej oraz niektórymi informacjami z postępowań karnych oraz informacji objętych przepisami o ochronie informacji niejawnych.

Podstawa prawna
Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz. U. z 2024 r., poz. 928).